معنویت درمانی چیست؟

معنویت درمانی چیست؟

معنویت درمانی چیست؟ یکی از روش های موثر برای سلامت افراد است. اهمیت معنویت و رشد معنوی در انسان، در چند دهه گذشته به صورتی روز افزون توجه روانشناسان و متخصصان بهداشت روانی را به خود جلب کرده است. اینطور به نظر می رسد که مردم جهان، امروزه بیش از پیش به معنویت و مسائل معنوی گرایش دارند، و روانشناسان و روان پزشکان نیز به طور روزافزون در می یابند که استفاده از روش سنتی و ساده برای درمان اختلالات روانی کافی نیست.

از سوی دیگر، سازمان جهانی بهداشت در تعریف ابعاد وجودی انسان، به ابعاد جسمانی و روانی اجتماعی و معنوی اشاره می کند و بُعد چهارم، یعنی بعد معنوی را نیز در رشد و تکامل انسان مطرح می سازد. در ادامه این مطلب، قصد داریم به توضیح بیشتری از منعویت درمانی بپردازیم. همراه ما باشید

معنویت چیست؟

به نظر مى ‏رسد «معنويت» از آن دست واژه‏ هايى است كه مانند «عشق» براى بسيارى از مردم از اهميت زيادى برخوردار است؛ اما بيان معناى دقيق آن برايشان آسان نيست. چرا که توصيف معنويت در قالب محدود واژه‏ ها نمى ‏گنجد. گويى در بيان مفهوم آن يا كلمات مناسب وجود ندارد، يا واژه‏ها براى توصيف آن نارساست يا حتى واژه‏هاى مناسب براى بيان چنين مفاهيم بلندى موجود نيست.

در اواسط دهه 1980 گروهى از پژوهشگران در دانشگاه پپردين تحت سرپرستى پرفسور الكينز معنويت را از ديدگاهى انسان گرايانه و پديدار شناختى، بررسى كردند. آنها مفاهيمى را كه مردم از «معنويت» مى ‏شناسند گردآورى كردند و در نهايت تعريف زير را ارائه دادند:

تعریف دانشگاه پپردين

«معنويت كه ريشه در واژه لاتين «اسپيريتوس» به معنى «نفس حيات» دارد، يك شيوه بودن و تجربه كردن (زندگى) است. اين شيوه حاصل آگاهى از بُعدى فراتر است و با ارزش‏هاى قابل تشخيص به خصوصى در رابطه با خود، ديگران، طبيعت، زندگى و هر چيز ديگرى كه غايى دانسته شود مشخص مى‏شود».

مقايسه اين تعريف با تعريف ارائه شده توسط هاردى، بنيانگذار و اولين مدير «واحد تحقيقات تجربه‏ى مذهبى» در آكسفورد در سال 1969 جالب به نظر مى‏رسد. يكى از طرح‏هاى مهم كار هاردى گردآورى اطلاعات دسته اول از تجربيات مذهبى هزاران نفر از مردم بود. او نتيجه‏ى كارش را اين‏گونه بيان كرد:

تعریف هاردی، بنيانگذار اولین واحد تحقيقات تجرب‏ى مذهبى

به نظر مى‏رسد، مشخصه ‏هاى عمده تجربيات مذهبى و معنوى انسان در احساسات او نسبت به يك حقيقت فراتر نشان داده مى‏شود، كه غالبا در اوان كودكى آشكار مى‏شوند؛ احساسى مبنى بر اين كه «چيزى ديگر» به جز خود فرد وجود دارد، و احساس نياز به شخصيت بخشيدن به اين وجود به عنوان يك ربّ و برقرارى يك ارتباط من ـ تو با او از طريق دعا كردن.

هر دو تعريف، به بُعد فراتر اشاره دارند، و هر دو از نوعى كمال يا غايت سخن مى‏گويند، هر چند كه هاردى در تعريف خود گامى فراتر برداشته و از يك «ربّ» نام برده است. هاردى دعا كردن را مجراى ارتباط با اين «ربّ» مى‏داند.

در نهایت، می توان گفت معنویت در مقابل ظاهر و جسم مادی قرار دارد و نشان دهنده هر چیزی است که به معنا و روح بستگی دارد. بنابراین معنویت یک مفهوم غیر قابل لمس بوده و در مقایسه با مفاهیم فیزیکی، از حساسیت بسیار بالاتری برخوردار است. معنویت درمانی چیست؟

معنویت درمانی چیست؟

معنویت درمانی به استفاده از ایمان قلبی فرد برای مسلط شدن بر مسائل خلقی، روحی و روانی گفته می شود. در آستانه قرن بیست و یکم، انسان باید دریابد جهان را از نو شناسایی کند و درکی دقیق و عمیقی از طبیعت، محیط زیست و کهکشان و خلقت به دست آورد. اینجاست که بُعد معنوی انسان خودنمایی می کند.

کنکاش درباره معنویت و تجربه های معنوی، با این پیش فرض همراه بوده که افراد دارای زندگی معنوی فعال،‌ بدون شک از نظر روان شناختی افراد سالمی هستند. در واقع، پیشرفت علم روانشناسی از یک سو، و ماهیت پویا و پیچیده جوامع نوین از سوی دیگر، باعث شده است که نیازهای معنوی بشر در برابر خواسته ها و نیازهای مادی قد علم کنند و اهمیت بیشتری بیابند.

از سوی دیگر برخی از روانشناسان (شهیدی، ۱۳۸۰، وون، ۱۹۹۳) معنویت را عنوان تلاش دائمی بشر برای پاسخ دادن به چراهای زندگی تعریف کرده اند. به عبارت واضح تر، استفاده بهینه از قوه خلاقیت و کنجکاوی برای یافتن موجود مرتبط با زنده ماندن و زندگی کردن و در نتیجه، رشد و تکامل بخش مهمی از معنویت را تشکیل می دهد.

روان شناسانی که عقاید مسیحی را تصدیق می کنند معمولاً جهت گیریهای رفتاری – شناختی را نیز می پذیرند، و کسانی که عقاید شرقی و عرفانی را قبول دارند، بیشتر تمایل دارند که جهت گیری های انسان گرا و وجودگرا را بکار برند.معنویت درمانی چیست؟

اهمیت معنویت درمانی در درمان اختلالات روحی

ریشه اصلی مشکلات سلامت افراد همان مسائل خلقی، روحی و روانی هستند و شکی نیست که ارزش سلامت خلقی، روحی و روانی بسیار بالاتر از سلامت جسمانی افراد است زیرا مشکل جسمی قابل دیدن است اما مشکلات دیگر به این صورت نیست. به همین دلیل معنویت درمانی از حساسیت و اهمیت بالاتری نسبت به درمان های جسمانی برخوردار است.

همانطور که روانشناس و فیلسوف بزرگی به نام ویلیام جیمز در مورد معنویت گفته است «بدون شک، ایمان موثرترین درمان برای اضطراب است و افرادی که نیروی ایمان را در خود دارند می توانند راحت تر با سختی های زندگی ایستادگی کنند».

هرگاه ماهیت معنوی انسان و نقش روان درمانی در رشد معنوی انسان بخواهد مورد بررسی قرار گیرد، لازم است هدف روان درمانی که همانا درمان مشکلاتی که ماهیت عاطفی دارند می باشد که البته این درمان براساس روش های روان شناختی که به وسیله یک فرد متخصص که با بیمار، ارتباط حرفه ای خاص ایجاد می کند، اجرا می شود؛ بررسی گردد.

تعریف ساده معنویت درمانی

نکته مهمی که در معنویت درمانی وجود دارد این است که خود فرد باید با ایمان و اعتقاد قلبی خود، قادر به ایستادگی کردن در مقابل مشکلات روحی و درونی خود باشد و به این ترتیب بتواند آن ها را از بین ببرد. معنویت درمانی چیست؟

معنویت درمانی از دیدگاه متخصصان

علاوه بر روانشناسان و متخصصان حوزه بالینی، بسیاری از نویسندگان و دانشمندان تاریخ معاصر بر این باورند که ریشه اصلی مشکلات روحی روانی مردم امروزی، عدم پایبندی به باورهای دینی و به طور کلی ارزش های معنوی است. بنابراین بسیاری از متخصصان در این حوزه بر مساله مفید بودن معنویت درمانی اتفاق نظر دارند.

یکی از نخستین کسانی که این مسأله را مطرح کرد ویلیام جیمز فیلسوف و روان شناس آمریکایی بود. او می گوید: « ایمان ، بدون شک مؤثرتریندرمان اضطراب است.» و اضافه می کند: « ایمان نیرویی است که باید برای کمک به انسان در زندگی وجود داشته باشد، فقدان ایمان ، زنگ خطری است که ناتوانی انسان را در برابر سختیهای زندگی اعلام می دارد».

کارل یونگ

کارل یونگ روان کاو می گوید:«در طول سی سال گذشته افراد زیادی از ملیتهای مختلف جهان متمدن،‌با هم مشورت کردند و من صدها تن از بیماران را معالجه و درمان کرده ام ، اما از میان بیمارانی که در نیمة دوم عمر خود به سر می برند حتی یک بیمار را نیز ندیدم که اساساً مشکلش نیاز به یک گرایش دینی در زندگی نباشد. به جرأت می توانم بگویم که تک تک آنها به این دلیل قربانی بیمـاری روانـی شده بودنـد کـه آن چیزی را که ادیـان موجود در هر زمـان به پیرامون خود می دهند، فاقد بودند و فرد فرد آنها تنها وقتی که به دین و دیدگاههای دینی بازگشته بودند به طور کامل درمان شدند.»

علاوه بر روان شناسان و روان کاوان ، بسیاری از اندیشمندان معاصر غربی این مسأله را گوشزد می کنند که مشکل انسان معاصر ، اساساً نیاز وی به دینو ارزشهای معنوی بر می گردد.مثلاً مورخ معروف ، آرنولوتوین بی می گوید ، بحرانی که اروپائیان در قرن حاضر دچار آن شده اند، اساساً به فقر معنوی آنها باز می گردد. او معتقد است « که تنها راه درمان این فروپاشیدگی اخلاقی که غرب از آن رنج می برد بازگشت به دین است».

با این حال، برخی از محققان و دانشمندانی کهِ غیرمذهبی هستند و اعتقادی به معنویت ندارد، عنوان کرده اند که معنویت درمانی اثربخشی لازم را برای بیماران روحی، خلقی و روانی ندارد؛ اما این روش بدون شک، یکی از موثرترین روش های درمان درونی افراد است. و بسیاری از نویسندگان مطرح و دانشمندان از رابطه مثبت میان بهبود سلامت افراد و میزان باورهای قلبی و ایمان آن ها خبر داده اند. معنویت درمانی چیست؟

عبور از مرز ميان درمان و مذهب

گفته مى ‏شود كه مشاوره و روان درمانى با معنويت ارتباط ندارد؛ زيرا در تصويرى كه بسيارى از درمانگران سعى دارند از روان‏ درمانى به جهان ارائه دهند، معنويت جايگاهى ندارد. حتى گروهى به پيروى از فرويد ترجيح مى‏ دهند مذهب يا تجربيات معنوى را به كلى از حوزه‏ توجه خويش خارج سازند. در اكثر برنامه‏ هاى آموزشى مشاوره و روان‏ درمانى، هيچ اشاره‏ اى به مسائل مربوط به معنويت، به عنوان بخشى از زندگى انسان و عاملى مهم در سلامت روان افراد، ديده نمى ‏شود. در حالی كه مدارك پژوهشى بسيار مبنى بر اثربخشى عنصر مذهب و تجربيات معنوى در درمان وجود دارد. و نيز بسيارى از درمانگران كارآموز براى گذراندن واحدهاى درسى در زمينه ى معنويت و كاربرد آن در درمان مشتاق هستند.

اگرچه هم درمانگران و هم درمان‏پذيران، مانند ساير افراد، معنوياتى را تجربه مى‏كنند، ليكن اكثر درمان‏ پذيران معمولاً چيزى در مورد اين موضوعات با درمانگران مطرح نمى‏ كنند. و به نظر مى‏ رسد درمانگران نيز توجهى به مسائل معنوى آنها مبذول نمى‏دارند، در حالى كه فرايند درمان در مواقعى مى‏تواند جلوه‏ هايى از معنويت را نمايان سازد.

اصول اخلاقی روان شناسان ، روان پزشکان و مشاوران بیان می دارد که دین یکی از زمینه هایی است که متخصص بهداشت روان ملزم به احترام به آن است. معنویت درمانی چیست؟

كتاب روان‏ درمانى و معنويت

ويليام‏وست هم در كتاب روان‏درمانى و معنويت، سعى دارد روان‏درمانگران و مشاوران را ترغيب كند تا رابطه بين تجربيات معنوى و تأثرات درمانى را مدنظر قرار دهند. با تكيه بر مطالب اين اثر، در واقع مى‏توان به درمان به منزله‏ ى فرايندى معنوى نگريست و از اين نحوه ‏ى گزينش در روان‏ درمانى سود جست.

مؤلف ضمن بررسى رابطه‏ بين معنويت و مكاتب عمده‏ درمان، تمايز بين جهت دهى معنوى و درمان‏هاى خاص را آشكارا مشخص مى ‏سازد. او با ارائه‏ رهنمودهاى عملى براى استفاده‏ درمانگران، راه را به سوى افزايش آگاهى ايشان نسبت به مسائل معنوى مى ‏گشايد تا بتوانند برخى مداخله‏ هاى معنوى و مذهبى را در خلال درمان به كار گيرند. معنویت درمانی چیست؟

مشاوره و روان درمانى به عنوان حرفه‏ هاى معنوى

آنچه در اين كتاب جالب به نظر مى‏ رسد نگريستن به مشاوره و روان درمانى به عنوان حرفه ‏هايى معنوى است. اين موضوع مى‏ تواند به سه شكل مختلف تعبير شود. اول آنكه، درمانگران مى‏توانند به كار خود به مثابه حرفه ‏اى معنوى بنگرند؛ دوم آن كه درمان‏پذير مى‏ تواند درمان را فرايندى معنوى بداند؛ و سوم آنكه به برخى يا همه آنچه در يك اتاق درمان مى‏ گذرد به منزله فرايندى معنوى نگريسته شود.

مشاوره و روان درمانى، با معنويت و مذهب يكى نيستند. اين اشتباه است كه مذهب را پديده ‏اى روان شناختى تلقى كنيم و يا تصور كنيم مذهب به تمام پرسش ‏هاى روان درمانى پاسخ مى ‏دهد. آنچه درمان‏پذيران بدان نياز دارند بيش از يك آيه از قرآن و سخنى از انجيل و يا، تمرين مراقبه ‏هاى بودايى و موعظه‏ هاى معنوى است. معنویت درمانی چیست؟

کاربرد معنویت درمانی در ایران

به گزارش سایت ایرنا، دکتر محمد اسماعیل اکبری رئیس مرکز تحقیقات سرطان دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی عنوان کرده است که «مسائل روانی بسیار مسائل جدی و مهمی هستند و در جامعه ای که وقایع استرس زا وجود داشته باشند و امنیت ذهنی از مردم گرفته شود، این استرس های اجتماعی مشکلاتشان از فلزات سنگین داخل آب بیشتر می شود.

وی افزود: «در سال های گذشته شنیده اید که ما معنویت را در معالجه مردم دخالت دادیم، از اصلاح سبک زندگی مردم شروع کردیم و وارد تحقیقات هورمونی شدیم» وی در ادامه گفت: «ما برای اولین بار در جهان مطرح کردیم که مسائل روانی و معنویت درمانی می تواند بیان ژنی افراد را عوض کند و سرطان را نیز کنترل کند». با توجه به این گفته ها، اهمیت معنویت درمانی بر ما آشکار می شود. معنویت درمانی چیست؟

سخن آخر معنویت درمانی

پژوهشگران اکنون دریافته اند که معنویت می تواند برای افراد مفید باشد. افراد مذهبی در مقایسه با افراد غیر مذهبی و کسانی که خداوند را سرد و پاسخ ناپذیر می دانند، کمتر احساس تنهایی کرده و کمتر بدبین، افسرده یا مضطرب هستند. این افراد در عین حال با استرس های عمده زندگی بهتر مقابله می کنند و کمتر احتمال دارد مرتکب خودکشی شوند. اینگونه افراد مذهبی نیز کمتر احتمال دارد که به سوء مصرف مواد روی آورند.

همسو با این یافته ها بسیاری از درمانگران اکنون در درمان مراجعین مذهبی روی مقوله های معنوی تأکید دارند. برخی از درمانگران نیز مراجعین خود را ترغیب می کنند که از منابع معنوی خود برای مقابله با استرس های جاری استفاده کنند. پژوهش های فزاینده حاکی از آن است که افراد معنوی، سالم تر از افرادی که فاقد عقاید معنوی هستند، به نظر می رسند.

منبع مدیریت استراتژیک بدن