معیار چاقی چیست؟
معیار چاقی چیست؟ برای تعیین چاقی و اضافه وزن معیارهای متفاوت و ساده ای ارائه شده است. به عنوان مثال، به تازگی محققان اعلام کردند اگر اندازه دور کمر بیشتر از نصف قد باشد، فرد چاق است. ممکن است به نظر برسد این معیار تازگی ندارد، اما محققان انگلیسی تاکید کرد ه اند که این روش به مراتب مطمئن تر و کاربردی تر از اندازه گیری دور کمر به تنهایی است. تلاش برای کاهش یا حفظ اندازه دور کمر به منظور افزایش طول عمر و پیشگیری از بسیاری از بیماری های مرتبط با چاقی اهمیت اساسی دارد.
از طرفی دیگه، شکی نیست که اضافه وزن و چاقی یکی از معضلات جدی امروز جامعه ما در حوزه سلامت و بهداشت است. برای اثبات آن هم نیازی به ارائه آمار و ارقام نیست. کافی است نگاهی به دور و بر خود در محیط کاری، اعضای خانواده و جمع دوستان و آشنایان بیندازید. اما صرفا با دیدن تناسب اندام بهم ریخته، نمی شود وضعیت سلامت افراد چاق را برسی کرد. به همین جهت نیاز به معیاری هایی برای سنجش میزان چاقی و اضافه وزن، متناسب با سلامتی فرد است. در ادامه این مطلب به برسی معیار سنجش چاقی می پردازیم. همراه ما باشید
اشتباه رایج وزن کردن با ترازو
در طول این سال‌ها، با کسانی آشنا شدم که به وزن کردن خودشان اعتیاد پیدا کرده‌اند. یعنی اینکه بیش از حد روی ترازو می‌ایستند! بعضی از آنها هر روز این کار را انجام می‌دهند، صبح و شب! بعضی‌ها هم در ۱۰ ثانیه، ۵ بار روی ترازو می‌روند و پایین می‌آیند. به این امید که ترازو عدد کمتری را نشان دهد. سپس این کار را ۳۰ ثانیه بعد، دوباره تکرار می‌کنند. بنظرتان آشنا می‌آید؟
این افراد به هیچ وجه دیوانه نیستند. بعضی از مردم بیش از حد به وزن کردن خودشان اهمیت می‌دهند. متاسفانه وزنی که ترازو به آنها در صبح نشان می‌دهد، می‌تواند روزشان را بسازد یا خراب کند! بعضی از مردم فکر می‌کنند که اگر به آرامی روی ترازو بروند، ممکن است عدد کمتر شود، و بعضی فکر می‌کنند که با بیرون ماندن قسمتی از پایشان، نتیجه‌ی بهتری می‌گیرند.
ترازو معیارِ خوبی برای سنجش چاقی نیست
با وجودی که وزن، موضوعی است که با متناسب‌تر شدن، سالم‌تر شدن، و جذاب‌تر شدن در ارتباط است، اما خیلی از مردم، ارتباط ناسالمی با ترازوهایشان دارند. مطمئنا ترازو در دنیای سلامتی و تناسب اندام جایگاه خاصی دارد و می‌تواند منبع مفیدی باشد، اما استفاده بیشتر از حد آن، به سرچشمه‌ی اضطراب، استرس، و ناامیدی تبدیل خواهد شد.
بنابراین، هم زمان با تناسب اندام، از نظر سلامتی، ترکیب بدن بسیار مهم‌تر از وزن بدن می‌باشد. چرا که بعضی از افراد سنگین وزن، چربی نسبتا کمی دارند، و بعضی از افراد سبک وزن‌تر، درصد چربی بدن بالایی دارند (که البته آنها را در معرض خطر بیشتری قرار می دهد).
به عنوان نمونه، با توجه به یک نمودار قد و وزن معمولی، من در حال حاضر چاق هستم و حدود ۱۳ کیلوگرم اضافه وزن دارم! در واقع، من اضافه وزن نسبتا زیادی دارم، اما اصلا چاق بنظر نمی‌آیم!! و در سلامت کامل بسر می برم. چون درصد چربی بدن من در حال حاضر، در حدود 12% است. بنابراین، نمی‌خواهم لاغرتر باشم، زیرا این کار برای من به معنی از دست دادن عضله است. می‌بینید! موضوع، همیشه وزن نیست. حالا با این موضوعاتی که برای شما بازگو کردیم و تمام چیزهایی که می‌دانید؛بریم ببینیم واقعا معیار چاقی چیست؟
معیارهای چاقی و اضافه وزن
ممکن است در نگاه اول بگویید چاقی، به خصوص اضافه وزن را با دیدن می توان به راحتی فهمید. با این حال، برای سنجش و تعیین چاقی عوامل مختلفی مطرح می شود. به عنوان مثال، در گذشته فقط وزن مطرح بود. اما بعدها تناسب قد و وزن مطرح شد، و شاخص نمایه توده بدن یا BMI ارائه شد؛ و هم اکنون این مدل را سازمان بهداشت جهانی پذیرفته است و در تمام کشورها برای تعیین جمعیت چاق به کار می رود.
در این نمایه افرادی که به عدد ۲۵ برسند در رده طبیعی، تا عدد ۳۰ در رده چاق و بیش از ۳۰ تا ۳۵ در رده چاقی مفرط قرار می گیرند. علاوه بر این توده چربی در بدن نیز مهم است. یعنی ممکن است دسته ای از افراد فقط چاقی شکم داشته باشند و توده چربی زیادی دور کمر خود احساس کنند. این چاقی که در زنان به چاقی گلابی شکل و در مردان به چاقی سیبی شکل معروف است، خطر ابتلا به دسته بزرگی از بیماری ها مانند دیابت، فشارخون، چربی خون و امراض قلبی را افزایش می دهد.
سنگینی، همیشه بد نیست!
به طور کلی، شاخص توده بدن یک برآورد خوب از مقدار چربی موجود در بدن است. با این حال، ممکن است BMI در افراد بسیار عضلانی به این علت که عضلات دارای وزن سنگین‌تری نسبت به چربی هستند، کمتر دقیق باشد. بنابراین، افرادی که اندام عضلانی دارند، BMI نسبتاً بالاتری را نشان می‌دهند، ولی از نظر بافت اضافی چربی در محدوده نرمال باشند. همیشه شاخص توده بدن بالاتر از نرمال غیر طبیعی و مشکل‌آفرین نیست، بلکه در موارد پایین‌تر از حد ایده‌آل نیز سلامتی را به خطر می‌اندازد. باید توجه داشت که خطرات بهداشتی در افراد مسن متفاوت ارزیابی می‌شود.
معیارهای تعیین چاقی و اضافه وزن
دکترکورش جعفریان، متخصص تغذیه و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران با بیان این مقدمه به خراسان می گوید: اهمیت حجم توده چربی در شکم به حدی است که محققان معیاری برای این موضوع قرار داده اند که طبق آن سلامت زنانی که دور کمرشان بیش از ۸۸ و مردانی که دور کمرشان بیش از ۱۰۲ سانتی متر باشد، در معرض خطر قرار دارد.
دور کمر بیش از حد بالا بیشتر از شاخص توده بدنی بالا فرد را در معرض آسیب سلامتی قرار می‌دهد. در صورت داشتن شرایط پزشکی خاص هم‌زمان و ابتلا به بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت، فشارخون بالا، کلسترول بالا و بیماری عروق کرونر قلب فرد مستعدتر خواهد شد. بنابراین کاهش وزن در این افراد موضوع بسیار مهمی است. معیار چاقی چیست؟
دیگر معیارهای چاقی
به همین ترتیب اندازه دور کمر، دور باسن و تناسب آن با قد فرد معیارهای متفاوتی است که بر حسب آن تلاش می شود توده چربی تجمع یافته در اندام های مختلف بدن سنجیده شود. نکته این جاست که استفاده از هر یک از این معیارها با توجه به جنسیت و وضعیت بدن افراد، ارقام متفاوتی به دست می دهد. به طوری که اگر قرار باشد نسبت دور کمر با قد را معیار قرار دهیم، تعداد بسیار زیادی از افراد به ویژه زنان در رده افراد چاق قرار می گیرند. اما به هر حال می توانیم از آن به عنوان یک معیار ساده و قابل سنجش برای بیشتر کردن توجه مردم به وضعیت سلامتشان استفاده کنیم.
…
البته معیارهای متفاوت چاقی در کشورهای مختلف توسط کارشناسان ارزیابی می شود تا صحت آن اثبات شود. این معیار در کشور ما اثبات نشده است و جا دارد تحقیقی در این زمینه انجام شود. باید جمعیت، نژاد، سن، جنس و فرهنگ مردم در یک مطالعه علمی بررسی دقیق شود، و سپس نتایج آن به عنوان Fact یا بازده علمی ارائه شود. معیار چاقی چیست؟
اندازه گیری میزان چربی
این متخصص تغذیه درباره اندازه گیری میزان چربی بدن و ترجیح آن بر دیگر معیارها می گوید: از روش اندازه گیری میزان چربی بیشتر در غربالگری استفاده می شود و آن زمانی است که پزشک تصور می کند چاقی سلامت فرد را به خطر انداخته است و تست میزان چربی را توصیه می کند.
روش های مختلفی برای این کار وجود دارد که بیشتر در کارهای تحقیقاتی از آن استفاده می شود. اما با آزمایش چربی زیر پوست و استفاده از دستگاه بایو ایمپلنت می توان میزان چربی را سنجید. این دستگاه مانند ترازو است و فرد روی آن قرار می گیرد و الکترودها از بدن عبور و میزان چربی بدن را ارزیابی می کند. این روش بسیار ساده و کم خطر است و در مدت کوتاهی در موارد موردنیاز میزان چربی بدن فرد تعیین می شود. معیار چاقی چیست؟
علل چاقی و اضافه وزن
با توجه به اینکه حدود ۵۵ درصد زنان و ۶۰ درصد مردان دچار اضافه وزن و چاقی هستند، از این رو هر قدر بتوانیم مردم را نسبت به میزان چربی موجود در بدن و دور کمر حساس کنیم، بهتر خواهیم توانست با چاقی مقابله کنیم. محققان مدرسه بهداشت و پزشکی لندن در تازه ترین تحقیقات خود اعلام کردند که مردم ایران جزو ۱۰ کشور چاق و پرخور دنیا هستند. بر اساس آمار منتشر شده در ایران ۲ میلیون نفر دارای اضافه وزن و نیم میلیون نفر هم چاق هستند.
دکترجعفریان با تایید این آمار می گوید: این هشداری است که ما طی سال های متمادی ارائه می کردیم به ویژه این که جامعه ما در حال گذار از سنت به مدرنیته و در حال صنعتی شدن است و مانند دیگر کشورهای در حال توسعه آمار چاقی همراه با روند صنعتی شدن جامعه افزایش پیدا می کند.
نکته
نکته این جاست که در این فرآیند عوامل بسیار زیادی در شیوع چاقی نقش دارد که کنترل آن ها بسیار دشوار است اما هشدار، آموزش، ارائه آمار و اطلاعات و الگوی صحیح تغذیه به مردم باید انجام شود. به علاوه باید به مباحث فرهنگی بیشتر توجه شود. به عنوان مثال فردی که وزن طبیعی دارد از نظر فرهنگی لاغر به حساب می آید و فرد چاق، فرد سالمی تصور می شود که این باورها باید اصلاح و از نظر فرهنگی در معیارهای سلامتی تجدیدنظر شود. معیار چاقی چیست؟
چاقی و کم تحرکی
همچنین بحث فعالیت فیزیکی و ورزش هنوز مغفول مانده است و قشر عظیمی از جامعه ما که زنان هستند، از انجام فعالیت فیزیکی در محیط مناسب محروم هستند. نکته این جاست که حتما لزومی ندارد به دنبال اجرای طرح های عظیم و سرمایه گذاری های کلان در حیطه ورزش باشیم. گاهی می توان با طرح های ارزان و ساده و با کمترین امکانات، افراد را به ورزش کردن تشویق کرد. مانند آن چه در بعضی کشورها اجرایی شده و امکان ورزش کردن در ساعات کاری فراهم شده است یا به افرادی که دور کمر خود را کاهش دهند، پاداش اعطا می شود.
این برنامه ها و طرح ها از این بابت اهمیت بسیار زیادی دارد که درمان بیماری های مرتبط با چاقی هزینه سنگینی بر دوش نظام سلامت کشورها می گذارد. خوب است بدانید در آمریکا ۷۵ میلیارد دلار برای مبارزه با چاقی سرمایه گذاری می شود. با این وجود آمریکا هنوز در صدر کشورهای چاق دنیا قرار دارد. معیار چاقی چیست؟
دلایل شیوع چاقی در زنان میانسال
زنان در سنین میانسالی به سرعت اضافه وزن پیدا می کنند. سنین میانسالی و وقوع یائسگی باعث می شود بسیاری از زنان ایرانی از وزن خود غافل شوند و به سرعت اضافه وزن پیدا کنند. دکترکورش جعفریان متخصص تغذیه با بیان این مطلب به خراسان می گوید:
وقوع یائسگی و تغییرات جسمی ناشی از آن به همراه عواملی مانند مشکلات روحی و روانی، احتمال افسردگی، افزایش مشکلات زندگی و کمبود فعالیت فیزیکی دست به دست هم می دهد و باعث اضافه وزن در این دسته از زنان می شود. در واقع، به همین دلیل شیوع چاقی در این دسته از زنان مشاهده می شود. از سوی دیگر به همان نسبت شاهد شیوع بیماری های قلبی، دیابت، آرتروز و فشارخون در زنان میانسال هستیم که سلامت آن ها را به شدت به خطر می اندازد.
از طرفی امروزه با روی کار آمدن مشاغل کم تحرک که نیاز به انرژی زیادی ندارند، افزاد بیشتر مستعد چاقی هستند. پیشرفت علم و زندگی ماشینی اگرچه آسایش فراوانی برای انسان ها مهیا نموده اما به صورت پنهان با تغییر سبک زندگی منجر به چنین آسیب‌هایی شده است. میخ‌کوب شدن جلوی تلویزیون برای ساعت‌های فراوان در طول هفته تحرک را از فرد می‌گیرد. تصور می‌شود، عدم فعالیت بدنی بسیاری از مردم در سال‌های اخیر یکی از علل عمده افزایش چاقی است. معیار چاقی چیست؟
پرخوری و چاقی
اگرچه داشتن یک والد یا هر دو والد چاق به دلیل مسائل ژنتیکی شانس ابتلای فرد را به چاقی افزایش می‌دهد. اما علت آن تا حدودی ممکن است به دلیل یادگیری عادات بد غذا خوردن از پدر و مادر باشد. با این حال برخی از مردم ژن‌های رفتاریِ تمایل به پرخوری را از والدین خود به ارث می‌برند و نمی‌توان منکر آن شد. چگونگی تأثیر ژن‌ها بر تمایل خوردن فرد و کنترل اشتها مشخص نیست. اما به طور قطع هورمون‌ها یا مواد شیمیایی با ارسال پیامی به مغز به فرد دستور قطع خوردن و دست کشیدن از غذا می‌دهند. در برخی از افراد، این کنترل اشتها و احساس پری (سیری) ممکن است معیوب شود و یا به خوبی سیستم بدن دیگران کار نکند.
با این حال، ارث بردن ژنِ رفتاریِ تمایل به پرخوری، ابتلا به چاقی و اضافه وزن را اجتناب‌ناپذیر نمی‌کند. این افراد می‌توانند با کمک راه‌کارهایی بر میزان اشتهای خود غلبه کنند و با فعالیت بدنی بیشتر میزان کالری اضافی را بسوزانند و بدین طریق از چاقی خود پیشگیری کنند. هرچند طی کردن این مسیر برای این افراد از انسان‌های معمولی کمی مشکل تر خواهد بود، اما امکان‌پذیر است. دانشمندان در حال شناسایی ژن مؤثر در چاقی هستند تا با کمک کشف آن درمان مؤثری در آینده پیدا کنند.معیار چاقی چیست؟
چاقی و بدغذایی
دکتر جعفریان با اشاره به این که دسته ای از افراد به علت بدغذایی ، ترس از نخوردن غذای کافی ، حذف صبحانه و در پیش گرفتن رژیم غذایی نادرست دچار اضافه وزن و چاقی می شوند، تصریح می کند: گاهی رژیم غذایی نادرست کاهش وزن باعث می شود سوخت و ساز بدن مختل شود و فرد با رژیم غذایی عادی چاق شود. گاهی کاهش متابولیسم بدن حتی در یک فرد با وزن معمولی ممکن است به اضافه وزن منجر شود.وی با بیان این که در مورد کودکان چاق وضعیت متفاوت است، می گوید:
در بسیاری از موارد والدین به اشتباه تصور می کنند کودک وزن کافی ندارد و خودسرانه رژیم غذایی چاق کننده برای او در نظر می گیرند. در صورتی که در مراجعه به متخصص می توان دریافت که کودک اضافه وزن ندارد و تصور والدین از سلامت کودک، چاقی است. به طور کلی باید اذعان کرد که رژیم غذایی صحیح در کشور ما فراموش شده است و بیش از ۵۰ درصد جامعه ما الگوی صحیح غذایی را رعایت نمی کنند و مواد غذایی به اندازه کافی در رژیم غذایی مردم وجود ندارد، به همین دلیل است که انواع عوارض حاصل از رژیم غذایی نادرست شامل سوءتغذیه و کمبود وزن از یک سو و چاقی و اضافه وزن از سوی دیگر سلامت مردم را به مخاطره انداخته است. معیار چاقی چیست؟
نبود امنیت غذایی و افزایش چاقی
نتایج مطالعات نشان می دهد که گاهی نگرانی و ترس از نخوردن غذای کافی موجب چاقی یا اضافه وزن می شود. کارشناسان می گویند نگرانی از نداشتن غذای کافی برای تامین نیاز غذایی خانواده وضعیتی موسوم به «نبود امنیت غذایی» است که معمولا در خانواده های کم درآمد شایع است. محققان انگلیسی می گویند اعضای خانواده های کم درآمد اغلب با مشکل اضافه وزن روبه رو هستند و باید پرداختن به این موضوع در مقابله با اپیدمی چاقی مدنظر قرار گیرد.
دکتر کورش جعفریان متخصص تغذیه و عضو هیئت علمی دانشگاه تهران با تایید ارتباط بین درآمد خانواده و ابتلا به اضافه وزن به خراسان می گوید:
زمانی که از «امنیت غذایی» صحبت می کنیم، در واقع به دسترسی افراد به مواد غذایی کافی برای تامین نیازهای جسمی بدن اشاره می کنیم، گاهی موقعیت جغرافیایی باعث می شود دسته ای از افراد به مواد غذایی مورد نیاز دسترسی نداشته باشند، گاهی مسائل روحی و روانی و دیدگاه نادرست درباره برخی از مواد غذایی باعث می شود فرد از مصرف آن ها محروم شود و گاهی به دلیل مشکلات مالی فرد نمی تواند انتخاب خوبی برای رژیم غذایی اش داشته باشد از این رو رژیم غذایی صحیحی ندارد. معیار چاقی چیست؟
چاقی و بی پولی
واقعیت این است که بسیاری از افراد در خانواده های کم درآمد به سراغ مواد غذایی با قیمت های مناسب می روند تا بتوانند خود را سیر کنند. ارزان ترین مواد غذایی هم چاق کننده ترین مواد است. نشاسته، چربی ها و شکر جزو مواد غذایی سیرکننده است که در سبد غذایی بسیاری از خانواده ها به وفور دیده می شود. اگر این مواد غذایی در طول زمان به صورت ثابت در یک رژیم غذایی وجود داشته باشد و بیش از اندازه مصرف شود، باعث چاقی می شود.
در چنین شرایطی می گوییم که نبود امنیت غذایی باعث چاقی در افراد می شود، در واقع، افراد به دلیل در دسترس نبودن پروتیین، میوه، سبزی، غلات سبوس دار و دیگر مواد مغذی مورد نیاز خود، فقط به رفع گرسنگی فکر می کنند. که رفع گرسنگی با مواد نشاسته ای، چربی ها و شیرینی جات، بدون داشتنِ فعالیت ورزشی و تحرک بدنی کافی، نتیجه ای جز افزایش وزن دربر نخواهد داشت. معیار چاقی چیست؟
داروی ضدچاقی
دکترجعفریان با اشاره به این که فقط ۲ داروی «ونوستات» و «سیبوترامین» از FDA آمریکا تاییدیه گرفته است و استانداردهای لازم را دارد، تصریح می کند: سیبوترامین که کاهنده اشتهاست، مدت هاست به دلیل ایجاد عوارض قلبی و عروقی در آمریکا از فهرست داروهای مجاز FDA خارج شده است، اما متاسفانه در کشور ما هنوز استفاده می شود.
همچنین، داروی «بلویک» که از طریق کنترل اشتها در مغز به کاهش 3.7 درصدی از وزن بدن در یک سال کمک می کند، به شدت ضعیف است و نقش چندانی در حل مشکل چاقی ایفا نمی کند. همچنین عوارض جانبی داروی بلویک در بیمارانی که به دیابت مبتلا نیستند سردرد، سرگیجه، خستگی، تهوع، خشکی لب، یبوست و در مبتلایان به دیابت قندخون پایین، سردرد، کمردرد، سرفه و خستگی عنوان شده است. معیار چاقی چیست؟
معیار تغییر رفتار چاقی
بنابراین مصرف هر دارویی تحت عنوان داروی گیاهی، کپسول و … برای درمان چاقی اشتباه است و مشکل چاقی را در افراد رفع نمی کند. زیرا حتی داروهای تایید شده فقط تا حدودی اضافه وزن را کنترل می کند.
عارضه چاقی فقط با اهرم «تغییر رفتار» مهار می شود و هیچ راه میانبری برای درمان آن وجود ندارد. حتی در صورت استفاده از داروی ضدچاقی با تجویز پزشک اگر رفتارهای بیمار تغییر نکند، چاقی قابل برگشت خواهد بود و فرد دوباره اضافه وزن پیدا خواهد کرد. معیار چاقی چیست؟
سخن آخر معیارهای تعیین چاقی و اضافه وزن
شاید پرداختن به موضوع چاقی و اضافه وزن تکراری به نظر برسد؛ چون موضوعی که همه علت و درمان آن را می دانند و خیلی ها هم با آن دست به گریبان هستند. اما نکته این جاست که برای پیشگیری از چاقی در نسل های آینده، و بهبود وضعیت جسمانی نسل فعلی چاره ای نداریم جز این که به اطلاع رسانی و آگاه سازی افکار عمومی درباره پیامدهای شیوع چاقی، عوارض مرتبط با آن و افزایش روزافزون چاقی در کودکان ادامه دهیم تا رسالت خود را ایفا کنیم.
انتخاب معیار سنجش اشتباه برای چاقی، نه تنها مسیر لاغری و کاهش وزن، و از آن مهم تر سلامتی را به اشتباه می برد، بلکه، ممکن است چاقی و اضافه وزن باعث از دست رفتن اعتماد به نفس و عزت نفس افراد شود و به روح ور وان آنها هم آسیب بررساند، تا جایی که دچار افسردگی و ناامیدی در زندگی شوند. سالم و تندرست باشید
گردآوری مدیریت استراتژیک بدن
