مدیریت بحران های زندگی
مدیریت بحران های زندگی _ زندگی سخت تر از چیزی است که به نظر می‌رسد اما برخی از افراد با وجود مشقت‌های فراوان از پس سختی‌ها برآمده و درهم نمی‌شکنند و افسرده نمی‌شوند.
واقعا چطوریکه این افراد هروقت با تحولات مهمی مثل شرایط بدِ مالی، مرگ، طلاق، مشکلات جسمی و از دست دادن شغل روبه‌رو می‌شوند، هیچ وقت خود را نمی‌بازند، و همچنان می‌توانند نسبت به آینده و اینکه اوضاع شان روبه‌راه خواهد شد، خوشبین باشند. در حالی که برخی دیگر در این مواقع چنان وحشت‌زده می‌شوند که نمی‌توانند کاری از پیش ببرند؟!
واقعیت اینکه، هر وقت در زندگی شرایطی پیش می‌آید که مجبور می‌شویم با بحرانی دست و پنجه نرم کنیم، هرگز به این موضوع فکر نمی‌کنیم که اگر امروز در برابر مشکلات، واکنش‌های مناسب از خود نشان دهیم، فردای سرشار از اعتماد به نفسی خواهیم داشت و تبدیل به فردی قوی‌تر می‌شویم.
گفته می شود هرآنچه ما را نمی‌کشد، قوی ترمان می‌کند. ممکن است این گفته درست باشد، اما تحقق این امر نیازمند یک طرح و برنامه عملی است تا بتوانیم به کمک آن، از رسیدن به آن جایگاه برتر و قوی تر اطمینان حاصل کنیم. با دانستن این نکات می‌توانیم در هر شرایطی بحران های زندگی خود را مدیریت کنیم. این مطلب در مورد بحرانهای زندگی و روشهای برخورد با آن است. مدیریت بحران های زندگی
بحران ( Crisis) چیست؟
بحران تغـییر عظیمی اسـت كه یكباره در یك وضعیت صورت می‌پذیرد.
بحران پیشامدی است که به صورت ناگهانی رخ می‌دهد و به وضعیتی خطرناک و ناپایدار برای فرد، گروه یا جامعه می‌انجامد. بحران باعث به وجود آمدن شرایطی می‌شود که برای برطرف کردن آن نیاز به اقدامات اساسی و فوق‌العاده است.
هر شخص یا سازمانی، مشکلات، تغییرات غیرمنتظره و بحران هایی را تجربه می‌کند که آرامش را از او سلب می کند و باید هرچه زودتر از پیش رو برداشته شود.
ممکن است بحران شما به شکل کاهش فروش یا کاهش درآمد ظهور یابد.
ممکن است با هزینه ها و تغییرات غیر منتظره ای روبه رو شوید.
ممکن است شما مورد فریب و خیانت دوستان و همکارانتان قرار گیرید.
شاید شما یکی از مشتریان اصلی خود یا یک معامله بزرگ را از دست بدهید.
شاید شما به طور غیر منتظره و ناعادلانه از کار خود اخراج شدید
شاید از لحاظ خانوادگی، مالی، سلامتی دچار مشکل شوید.
و …
این اتفاقات برای همه رخ می‌دهند. هر لحظه می‌تواند یک بحران باشد. در همه این موارد شما یک مرتبه خود را در مقابل یک مانع می‌بینید. در دل هر مشكلی فرصت های بزرگتر و عالی تر نهفته است كه انسان های بزرگ قادرند مشكلات را به فرصت های بزرگ تبدیل نمایند. تنها از طریق مواجهه با چالش لحظه بحران است که شما به خود و دیگران نشان می دهید که ریشه و بنیادتان از چیست و واقعاً از چه ساخته شده اید؟
یک فیلسوف یونانی دراین مورد می گوید: «شرایط انسان را نمی‌سازد، بلکه صرفاً او را به خودش و همچنین به دیگران نشان می دهد». مدیریت بحران های زندگی
مفهوم شناسی بحران
از منظر روانشناسیِ سلامت، بحران به معنای شرایطی است که در آن، فرد در برابر یک موقعیت تهدید کننده قرار می گیرد و تعادل جسمی و روانی خود را از دست داده، با اختلالات عاطفی و رفتاری مواجه می شود. این حالت می تواند از چند ساعت تا چند هفته به طول انجامد.
حالت پیش گفته را روانشناسان، با مفاهیمی همچون: اضطراب، دل نگرانی، وحشت، بیم و ناراحتی، و فشارهای روانی (اِسترِس) توصیف پذیر می دانند.
آثار و پیامدها
تنش یا بحران می تواند هم جنبه مثبت داشته باشد و هم منفی، هم سازنده باشد و هم زیان بخش! از این لحاظ که فرد برای حل رویداد پیش آمده به رفتارها و روشهای غیرمنطقی و ناسازگارانه متوسل می شود که نتیجه آن، آسیب و اختلال در عملکردهای اجتماعی و روانی می گردد، جنبه منفی و مخرّب بروز می کند. امّا از آن جهت که زمینه ای برای کوشش و تلاش بیشتر به منظور غلبه بر وضعیت ناخوشایند، فرصتی برای رشد و یادگیری است و باعث رشد و تحوّل و
احساس اعتماد به نفس می گردد، نتیجه مثبت به ارمغان خواهد داشت.
چنانچه فرد در شرایط بروز بحران و وضعیت فشار و تنش، توانایی مدیریت صحیح بحران را نداشته باشد و نتواند از بین راه حل ها و واکنش های احتمالی نسبت به وضعیت پیش آمده، مناسب ترین و اثربخش ترین شیوه را برگزیند و اعمال کند، تنش و فشار بر او چیره می شود و با ایجاد تغییرات روانی – جسمانی، نظم فعالیت غدد درون ریز وی تغییر کرده، باعث ترشّح هورمون هایی نظیر «آدرنالین»، «نورآدرنالین» و «سروتونین» می شود، و زمینه ای برای بروز اختلالات خُلقی: اضطراب، استرس، نگرانی، افسردگی، درماندگی و به کار افتادن رفتارهای نابهنجار می گردد.
با اختلال در تعادل روانی – جسمانیِ شخص، واکنش های او، به صورت غیرمنطقی، تند و خشن جلوه می کند، که ادامه روند فوق، منجر به پیدایش بیماری های «سایکوروماتیک» یا اختلالات روان – تنی، نظیر: بیماری عروق کرونر، دستگاه گوارش، زخم معده، فشار خون بالا، تپش قلب و… خواهد شد.
در نتیجه، عدم کنترل بهنگام بحران در زندگی، در سیستم ایمنی بدن، اثرات نامطلوبی بر جای خواهد گذشت.
آلکسیس کارل(Alexis carrel)، برنده جایزه نوبل پزشکی گفته است:
«آنان که نمی دانند چگونه با بحران ها و نگرانی ها مقابله کنند، در جوانی می میرند».
افلاطون نیز گفته است:
«بزرگ ترین اشتباه پزشکان آن است که می کوشند بدون درمان روان، بدن را درمان کنند».
پژوهش های جدید در این زمینه نیز نشانگر آن است که: «هفتاد درصد از کل بیمارانی که به پزشکان مراجعه می کنند، اگر بتوانند خود را از بحران ها و نگرانی های زندگی خلاص سازند، قادر خواهند بود خود را درمان کنند».
پس نگرانی ها را متوّقف و بحران ها را کنترل کنید؛ چرا که تنش و نگرانی حتی قوی ترین افراد را هم می تواند بیمار کند. مدیریت بحران های زندگی
نگرانی و بحران، چرا؟
بنابراین، شمارِ فرصت ها و تهدیدات در زندگی ماشینی عصر نوین، افزایش یافته و بروز نگرانی و بحران در عرصه زندگی روبه فزونی گذاشته است.
تنش های روحی _ روانی و بحران ها و نگرانی ها – از هر نوع که باشد، – آثار قابل ملاحظه ای بر زندگی آدمی خواهد داشت. از همین روی، نیاز به آشنایی با اصول و شیوه های اثربخش «مدیریتِ بحران» در زندگی، بیش از پیش احساس می شود.
مدیریت بحران
همان طور که پیش از این اشاره شد، تنش و فشار در سطح پایین، موجب تحرّک و تلاش بیشتر و عملکرد بهتر می گردد، امّا تنش های در سطح بالا (یعنی: بحران) باید کنترل گردد؛ زیرا زیانبخش و نابودکننده زندگی است.
در زمینه اداره و مدیریت بحران نمی توان برای تمام افراد، نسخه یکسانی تجویز کرد؛ امّا یک سلسله اقدامات اصولی و عمومی وجود دارد که از طریق آنها می توان بحران را مهار نمود.
بنابراین، مقصود از مدیریت بحران یعنی: «توانایی شخص در شناخت، تجزیه و تحلیل منطقی مشکل و به کار بردن شیوه های اثربخش، و روش های سازگارانه و ارائه واکنش های صحیح منطبق بر واقعیت در مواجهه با معضل و بحران در زندگی».
دوست عزیز! اغلب ما قوی تر از آن هستیم که فکر می کنیم. ما منابعی درونی داریم که احتمالاً هرگز از آنها استفاده نکرده ایم. انگیزه درونی و اراده آدمی تواناترین عامل برای ارتقا و تعالی زندگی در سایه تلاش آگاهانه است. پس بیا با مدیریت صحیح از به هدر رفتن این منابع ارزشمند جلوگیری کنیم. مدیریت بحران های زندگی
مقابله با چالش
درست از زمانی که شما کارتان را آغاز می‌کنید با مشکلات، سختی ها، شکست های موقت و همه نوع چاش روبه رو می‌شوید. چالش های ناگهانی، مشکلات و بحران ها به خاطر ماهیت شان سرزده و بی اختیار به سراغ تان می‌آیند. آن ها ناخواسته و غیرمنتظره بوده و اغلب عواقب بزرگی به همراه دارند. به علاوه، نکته مهمی که باید به آن توجه کرد این است که آن ها گریزناپذیر و حتمی هستند و نمی‌توان آن ها را به طور کامل متوقف ساخت.
تمام چیزی که می‌توانید تعیین کنید و تحت کنترل درآورید، واکنش تان است. تنها نحوه واکنش تان به فراز و نشیب های زندگی شخصی و کارتان است. واکنش شما تحت کنترل شماست. از طریق واکنش مؤثر، قادر خواهید بود بر چالش های اجتناب پذیری که در سراسر زندگی تان با آن رو به رو می‌شوید، غلبه کنید.
…
تلاش کنید که به جای مشکلات، بر راه حل ها تمرکز کنید. هر چه بیشتر به راه حل های احتمالی بیندیشید، راه حل های بیشتری به ذهنتان خطور می‌کند. هر چه بیشتر در رابطه با اقدامات خاصی که می‌توانید آن ها را به عمل تبدیل کنید فکر کنید، بیشتر تحت کنترل خواهید بود.
در همین رابطه فیلسوف بزرگ فریدریک نیچه می گوید:« آنچه مرا نمی‌کشد، قوی ترم می‌سازد.»
به شما مژده می‌دهیم هر آنچه که شما برای مقابله با مشکلات و بحران های زندگی تان به آن نیاز دارید، همین حالا در وجود شماست. هیچ مشکلی وجود ندارد که شما نتوانید با به کارگیری هوش و خلاقیت تان آن را حل کنید. هیچ مانعی وجود ندارد که شما قادر نباشید با اراده و پشتکار کافی بر آن غلبه کرده یا از آن بگذرید.
وظیفه شما در لحظات بحرانی و رویارویی با چالش، عملکرد مؤثر و در پیش گرفتن حرکتی رو به جلو و صعودی است. مدیریت بحران های زندگی
ویژگی های شخصیت سالم در مقابل بحران
راستی در انسان های موفق چه ویژگی های شخصیتی وجود دارد که باعث می گردد با شرایط بحران، برخورد سالم و سازنده داشته باشند و زندگی پرنشاط و شادی را تجربه کنند؟
آنچه می خوانید، عمده ترین ویژگی های شخصیتی افرادی است که با مدیریت صحیح و مقابله اثربخش با بحران، شرایط را در جهت اهداف والای خویش هدایت می کنند:
1 – قدرت کنترل:
احساس قدرت کنترلِ رویدادها، از جمله ویژگی های یک انسان موفق است. به خاطر داشته باشید گرچه وقوع حوادث در اختیار ما نیست، ولی کنترلْ و مدیریت آنها و سرانجام هدایت شرایط در مسیر سازنده و تعالی بخش، در اختیار ماست.
2 – احساس تعهّد:
یک انسان موفق در مقابل بحران، فردی متعهّد و مسئولیت پذیر است؛ چون او به حقیقتْ باور دارد و جریان زندگی را هدفمند و معنادار می داند، و اهمیت و ارزش خویشتن را در فرآیند هدفمندی آفرینش به نیکی درک می کند.
3 – تلاش و مبارزه:
او به جای تسلیم شدن در مقابل حوادث زندگی با آنها روبه رو می شود و با شرایط بحران مبارزه می کند و با باور به اینکه رویدادهای پیش آمده، فرصتی برای رشد و تعالی هستند، خود را ملزم به تلاش و مبارزه در برابر حوادث و بحرانهای زندگی می داند.
4 – داشتن تفکّر مثبت:
داشتن تفکّر مثبت نیز یکی دیگر از ویژگی های شخصیتی افراد موفّق در مقابل بحران است. داشتن حُسن ظن و یا تفکر مثبت در برابر بحران های زندگی به شما کمک می کند که «گرایش های پوچ و غیر منطقی» خود را کشف، و «افکار و روش های سازنده» را جایگزین آنها کنید. یادگیری و به کار بستن این روش بسیار ساده، در کاهش تنش و بحران بسیار مؤثر است. علاوه بر این، به شما کمک خواهد کرد که «اعتماد به نفس» خود را تقویت کنید. مدیریت بحران های زندگی
عوامل و زمینه ها
در دنیای امروز، عوامل گوناگونی در بروز بحران در زندگی دخالت دارند. ما، در جهانی زندگی می کنیم که تمدّن نوین باعث گردیده بسیاری از مردم زیر تنش های فزاینده، دچار بحران در زندگی باشند.
عوامل به وجود آورنده بحران که تنش زا خوانده می شوند، ممکن است جسمانی یا روانی باشند و منشأ آنها می تواند بیرونی یا درونی باشد.
انواع گوناگون محرک های جسمی و روانی نظیر: رفتارهای خشن، یا منازعات و تعارضات درونی ممکن است به عنوان عاملی تنش زا عمل کنند. همچنین شرایط شغلی، وضعیت محیط کار، سبک روابط حاکم در محیط کار، سبک تفکر افراد، شرایط خانوادگی، وضعیت اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، زمینه های محیطی و بیرونی به حساب می آیند.
به طور کلی هر گونه تغییر در روال متداول و روش های رایج که نوعی از هم گسیختگی ایجاد کند (بسته به شرایط و گرایش های کلی شما نسبت به مسائل)، می تواند با شدّت و ضعف متغیّر، نقشی بحران زا و تنش آفرین، ایفا کند. مدیریت بحران های زندگی
در بحران، چه رخ می دهد؟
شناخت علایم و واکنش هایی که بدن و روان در وضعیت مواجهه با بحران بروز می دهد، در شناسایی به موقع شرایط بحران زا نقشی مهم دارد. با آگاهی از این علایم خواهید توانست با اقدام بهنگام و به شیوه ای سازنده با بحران، مقابله کنید، و پیش از آنکه مهارناپذیر شود آن را کنترل و مدیریت نمایید.
برخی علایم هشدار دهنده
الف) بدنی
1 . درد معده و مشکلات سوء هاضمه
2 . گرفتگیهای عضلانی
3 . تپش قلب
4 . اسهال
5 . بیماری قلب
6 . کلسترول بالا
7 . خستگی و کوفتگی
8 . سردرد و احساس گیجی
9 . اختلال تنفّسی
10 . دردهای موضعی
ب) روانی
1 . کاهش یا نبودِ تمرکز، و از هم گسیختگی افکار
2 . تحریک پذیری زیاد با خشم
3 . وابستگی به دارو
4 . اضطراب و افسردگی
5 . فربهی یا بی اشتهایی
6 . اشتغال ذهنی
7 . شلختگی و نرسیدن به سر و وضع خود
8 . آغاز کردن کارهایی زیاد بدون به پایان رساندن آنها
9 . اختلالات جنسی .
همه علایم بالا و بسیاری دیگر می تواند از نشانه های فشار و تنش و بحران باشد. همه آنها به کیفیت زندگی لطمه می زنند تا آنجا که می توانند باعث مرگ شخص شوند. مدیریت بحران های زندگی
اکنون، شیوه های رهایی از دام بحران را در زیر می آوریم:
قاعده ای سحرآمیز برای رهایی از بحران
اگر می خواهید دستورالعمل کارآمد و مطمئنی برای رهایی از بحران و تنش داشته باشید، قاعده زیر را به نیکی فرا گرفته و بدان عمل کنید. این قاعده دارای سه مرحله است.
مرحله اوّل:
قبل از هرچیز با صداقت، وضعیت را بدون واهمه تحلیل کنید و از خود بپرسید: «اگر نتوانم مسئله را حل کنم، بدترین چیزی که پیش می آید چیست؟» و چقدر احتمال دارد که این بدترین چیز، اتفاق بیفتد؟ و وقوع آن چقدر زندگی من را تحت تأثیر قرار می دهد؟ و آیا این تأثیرات برای ماه ها و سال ها باقی می ماند، یا موقّت و گذرا خواهد بود؟
مرحله دوم:
پس از تصوّر بدترین چیزی که ممکن است روی دهد، سعی کنید خود را از نظر ذهنی و روانی برای پذیرش آن بدترین وضع – اگر لازم شود – آماده سازید و مطمئن باشید آرامش واقعی از پذیرش بدترین شرایط پیش می آید؛ زیرا اگر ما بدترین وضعیت را بپذیریم، دیگر چیزی نیست که از دست بدهیم.
و این امر، خودبه خود به معنای آن است که شاید هرچیزی را به دست آوریم. مثل تیم فوتبالی که تا دقیقه 85 باخته است، دیگر چیزی ندارد که بخواهد از دست بدهد. و این یعنی اولین گام برای غلبه بر پیامدهای هر بداقبالی.
مرحله سوم:
از آن پس، در آرامش، وقت و نیروی خود را با خونسردی صرف تلاش برای بهبود بدترین وضعی کنید که از نظر روحی و ذهنی آماده پذیرش آن شده بودید. مطمئن باشید به هدف خواهید رسید. مدیریت بحران های زندگی
توکّل، اِکسیری چاره ساز
یکی از محوری ترین عوامل در کنترل و مهار بحران در زندگی، اتّصال به منبع آرامش بخش و مرکز تسکین دهنده، یعنی خداوند قادر مهربان است؛ او که مهر و شفقت و دلسوزی اش نسبت به بندگان از هر کس و هر چیز، برتر و بالاتر و قدرت و اراده اش افزون ترین و مسلّط ترین است.
بر این اساس، اتّصال به خداوند و توکّل به دامن قدسی اش، باعث رهایی از هر تنش و بحرانی گردیده و آرامش و شادمانی و نشاط را به ارمغان می آورد.
نکته پایانی
با وجود آنچه گفته شد، در شرایط دشوار می توانید از مشاوران امینِ روانشناسی بالینی در این زمینه کمک بخواهید، و مطمئن باشید آنها آماده خدمت و کمک به شما هستند.
و سرانجام، همواره به خاطر داشته باشید که زندگی، مسئولیتی بزرگ در قبال خداوند، خودتان و دیگران است. پس لطفاً خوب زندگی کنید و از به هدر دادن کیفیت زندگی خویش، پرهیز نمایید.
مدیریت بحران های زندگی
گردآوری مدیریت استراتژیک بدن
